International Law Bulletin / 09_2018

  

Συμφωνία Γερμανίας – Ισπανίας – Ελλάδας για το μεταναστευτικό

 

Το πρωτόγνωρο επίπεδο του παγκόσμιου εκτοπισμού πληθυσμών απαιτεί στοχευμένες, δυναμικές ενέργειες με ισχυρό πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Το μεταναστευτικό θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο μέλλον της Ευρώπης αλλά και την ίδια την υπόσταση της Ευρωπαϊκής Ένωση με έντονη επίδραση σε γεω-οικονομία, γεω-πολιτική και στα υποσύνολα της εσωτερικής εθνικής ασφάλειας.

Ως αφετηρία του σύγχρονου μεταναστευτικού ρεύματος ο συριακός εμφύλιος εξώθησε τους οικείους πληθυσμούς σε άμεση απομάκρυνση από τη χώρα τους προς την Ευρώπη, ενώ παράλληλα μεταναστευτικά κύματα από την Αφρική, λόγω της Λιβύης, αλλά και από το Αφγανιστάν κινήθηκαν προς την ίδια κατεύθυνση δίχως όμως την ύπαρξη ικανών και επαρκών υποδομών υποδοχής, φιλοξενίας και απορρόφησης από τα ευρωπαϊκά κράτη τα οποία αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τα κύματα ανέλεγκτης συχνά εισόδου στα σύνορά τους, υπηκόων τρίτων Κρατών.

Είναι αυτονόητο ότι επί τη βάσει των ισχυουσών Διεθνών Συμβάσεων, όσοι από τους αιτούντες άσυλο πληρούν τις προϋποθέσεις για την ιδιότητα του πρόσφυγα, μπορούν να φιλοξενηθούν στο ευρωπαϊκό έδαφος. Ωστόσο, καθώς υπάρχει διάσταση απόψεων επί θεμελιωδών ζητημάτων, κάθε διαφοροποίηση από πλευράς των κρατών-μελών της ΕΕ, όσον αφορά στην ενιαία αντιμετώπιση του προσφυγικού, συνεπάγεται άνισες επιβαρύνσεις οι οποίες θα οδηγήσουν σε σταδιακή επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των Κρατών αλλά και περαιτέρω μεταξύ  των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Η διατύπωση πλείστων επιφυλάξεων αλλά και έωλων προτάσεων βραδύτερων από τις τρέχουσες και εξαιρετικά επείγουσες εξελίξεις  με κατασταλτικό κυρίως χαρακτήρα δεν αναδεικνύει κάποια ιδιαιτέρως αισιόδοξη προοπτική, ιδίως εάν ληφθεί υπόψιν η δυσχερής υλοποίησή τους λόγω των αντιπαραθέσεων, διχογνωμιών και εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων.  Αντιθέτως, αναδεικνύεται εναργέστατα η έλλειψη ενιαίας πολιτικής βούλησης, η οποία θα οδηγούσε στην συνειδητή και καθολική εφαρμογή ενιαίου νομοθετικού πλαισίου με ομοιόμορφο τρόπο εφαρμογής και ισο-κατανεμημένες υποχρεώσεις.

Ειδικότερα, η πρόσφατη Συμφωνία μεταξύ Γερμανίας, Ισπανίας και Ελλάδας προβλέπει την επαναπροώθηση των αιτούντων άσυλο που έχουν καταγραφεί στο σύστημα Εurodac[1]  στην Ελλάδα και στην Ισπανία και αναγνωρίζονται στα γερμανικά σύνορα και παράλληλα την επεξεργασία εκκρεμμούντων  περιπτώσεων οικογενειακής επανένωσης. Κατά κανόνα, η χώρα που επαναπροωθεί, χρηματοδοτεί και αυτή την επαναπροώθηση. Η ουσία της πολιτικής συμφωνίας που έγινε με την Ελλάδα και την Ισπανία είναι ακριβώς αυτό, από τη μία πλευρά η συγκατάθεση της Ελλάδας και της Ισπανίας να πάρουν πίσω αιτούντες άσυλο οι οποίοι έχουν καταγραφεί στην χώρα τους στο Εurodac και οι οποίοι αναγνωρίζονται εδώ στα σημεία συνοριακού ελέγχου στα γερμανοαυστριακά σύνορα. Και από την άλλη πλευρά, η συγκατάθεση της Γερμανίας να επεξεργαστεί σταδιακά τις περιπτώσεις οικογενειακής επανένωσης που εκκρεμούν σε αυτές τις δύο χώρες. επιτρέποντας στους συγγενείς που ζουν στην Ελλάδα και την Ισπανία να έρθουν στη Γερμανία.

Στα θετικά στοιχεία της Συμφωνίας έγκειται η προοπτική συνεργασίας, η οποία εμπράκτως εισάγει τα ευρωπαϊκά κράτη σε μία λογική αλληλεγγύης και σε ανάληψη μίας κοινής  ευρωπαϊκής πολιτικής και όχι σε μια μονομερή πολιτική που θα εντείνει στοιχεία απομονωτισμού και κατ’ επέκταση κλείσιμο συνόρων. Όπως είχε πει και ο Immanuel Kant: «Οι κοινωνίες βρίσκονται αναπόφευκτα δίπλα-δίπλα. Μια βίαιη πρόκληση ενάντια στο νόμο και τη Δικαιοσύνη σε ένα συγκεκριμένο τόπο έχει συνέπειες σε πολλούς άλλους τόπους και μπορεί να βιωθεί παντού, καθώς δεν ζούμε σε απομονωμένες εθνικές κοινότητες».

Μια αποτελεσματική, ωστόσο, διαχείριση και αντιμετώπιση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών απαιτεί ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου και μετανάστευσης στη βάση της αρχής της αλληλεγγύης (Άρθρο 80 ΣΛΕΕ) ως βασική δικαιοπολιτική αρχή για την δίκαιη και αναλογική κατανομή των ευθυνών στην ΕΕ. Σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο, απαιτείται, μεταξύ άλλων: 1) Αναθεώρηση των προβλέψεων για εξέταση των αιτημάτων ασύλου από τη χώρα πρώτης εισόδου (Κανονισμός Δουβλίνο), 2) Καθιέρωση μηχανισμού υποχρεωτικής ανακατανομής στο εσωτερικό της Ε.Ε. τόσο αναγνωρισμένων προσφύγων όσο και αιτούντων άσυλο με δίκαιο και αναλογικό τρόπο, 3) Δημιουργία μηχανισμού υποχρεωτικής ανακατανομής και μετεγκατάστασης των μεταναστών χωρίς χαρτιά, με βάση συγκεκριμένη δίκαιη αναλογία σε όλα τα κράτη μέλη, 4) Θέσπιση Ευρωπαϊκού Ασύλου ώστε οι αλλοδαποί να ζητούν άσυλο από την Ε.Ε. συνολικά και να κατανέμονται αναλογικά στα κράτη μέλη, 5) Παροχή αναπτυξιακής βοήθειας στις χώρες προέλευσης υπό την προϋπόθεση ότι θα πρέπει να δέχονται πίσω τους πολίτες τους που δεν γίνονται δεκτοί στην Ε.Ε., 6) Δημιουργία hot spots στα κράτη πρώτης γραμμής, όπως η Ιορδανία, ο Λίβανος και η Τουρκία, 7) Ανάπτυξη νόμιμων εναλλακτικών οδών για την αναζήτηση της προστασίας στην Ευρώπη.

 Στο πλαίσιο αυτό, η αρχή της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής βαρών/ευθυνών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί θεμελιώδους σημασίας όρο για την συνεκτικότητα, την βιωσιμότητα της Ε.Ε. και την επανασύνδεσή της με την ανθρωπιστική παράδοση του ευρωπαϊκού διαφωτισμού.

 

 

[1]  Ευρωπαϊκό σύστημα παραβολής των δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων άσυλο είτε στο Eurodac I κατά την είσοδο τους στην ΕΕ είτε ως αιτούντες άσυλο στο Eurodac II

 

 

  Επιμέλεια: Αυγούστα – Μαρία Καλούδη

 Νομικός Συνεργάτης του Ιδρύματος Διεθνών Νομικών Μελετών

Kαθηγητού Ηλία Κρίσπη 

Search